Alles over Port

Indruk maken met je kennis van port is heel eenvoudig. Met onze Port Gids lees je de belangrijkste zaken waarmee jij indruk maakt onder je gasten, vrienden of collega's. Maar ook koop je met jouw kennis gelijk de mooiste flessen Port. 

Uit het warme en zonnige zuidwesten van Europa komt een bijzondere wijn die nergens anders ter wereld wordt gemaakt: de Portugese port. Port is een heerlijke, zoete versterkte wijn die in verschillende stijlen en kleuren wordt geproduceerd. Lees hier alles over portwijn!

1. Wat is port?
2. Hoe wordt port gemaakt?
3. Verschillende soorten port
4. Het schenken van port
5. Waar drink je port bij?
6. Hoelang kan je port bewaren?
7. Wat zijn goede portglazen

1.     Wat is port?

Port, ook wel portwijn of porto genoemd is een zoete en versterkte wijn uit Portugal met een alcoholpercentage van 18-20%. Door de zoete smaak wordt port voornamelijk als aperitief, digestief of dessertwijn gedronken. Er zijn kortgezegd vijf soorten port te onderscheiden, namelijk ruby, tawny, rosé, witte- en vintage port.

2.     Hoe wordt port gemaakt?

In Portugal werd al wijn verbouwd ver voor het jaar nul. Port ontstond pas later, in de 17e eeuw. Engeland raakte toen in een oorlog verwikkeld met Frankrijk, waardoor ze geen wijnen uit Frankrijk meer konden importeren. Hierdoor weken de Engelsen voor hun wijnimport uit naar Portugal. Het enige nadeel: De boottocht terug naar Engeland was lang. Hierdoor vergingen veel wijnen. Als oplossing voegden de Engelsen wijnalcohol toe aan de vaten met wijn, wat ervoor zorgde dat de gisting stopte. Zo bleef de wijn langer goed en ontstond de lekkere zoete smaak van port zoals wij hem kennen!

Port komt alleen uit Portugal

Port mag in de EU alleen zo genoemd worden wanneer het daadwerkelijk afkomstig is uit Portugal. De herkomst van deze wijn ligt in de Douro, de oudste wijnstreek van Portugal. Hoewel deze wijnregio oorspronkelijk is aangelegd voor de portproductie, worden er tegenwoordig ook andere soorten wijn verbouwd. Het succes van Douro als wijngebied komt met name door zijn specifieke grondsoorten (leisteen en graniet). Deze houden namelijk goed warmte vast. Dit zorgt ervoor dat de druiven in het gebied gelijkmatig rijpen, wat resulteert in heerlijke wijnen!

De beste inheemse druiven

Druivenrassen spelen een belangrijke rol in de unieke smaak van portwijn. Sinds 1940 is namelijk vastgesteld dat port enkel gemaakt mag worden van (een combinatie van) inheemse Portugese druivenrassen. En dat zijn er nogal wat: Er worden officieel meer dan 52 druivenrassen gebruikt voor het maken van port. Bekende soorten zijn onder andere: de touriga franca, touriga nacional, tinta roriz (tempranillo) en de tinta barroca.

Productie: stampen en gisten

Oorspronkelijk werden druiven gefermenteerd in grote, lage bakken. Mensen stampten dan voorzichtig op de druiven om ze te kneuzen zonder de pitten te beschadigen. Tegenwoordig wordt dit gedaan door rubberen voeten. Wel zo hygiënisch!

Gisten met brandy

De gekneusde druiven worden na het stampen in roestvrijstalen tanks gedaan om te gisten. Vervolgens wordt er wijnalcohol - brandy - toegevoegd. Dit zorgt ervoor dat de gisting van de jonge portwijn al stopt voordat alle suiker is omgezet in alcohol. Daardoor blijft er een hoger suikergehalte over, dit zorgt voor de karakteristieke zoete smaak.

3.     Verschillende soorten port

Er is rode, witte en rosé port. Rode en rosé port zijn gemaakt van rode druiven, witte port van witte druiven. De meesten soorten zijn assemblages (blends) van verschillende jaren, wijngaarden en druivenrassen. Er zijn verschillende portsoorten. De meest gebruikte onderverdeling is de Ruby, vintage, tawny, witte en sinds kort rosé port.

Ruby

De Ruby port komt het meeste voor. Deze relatief jonge portsoort is 2 tot 3 jaar opgeslagen geweest op het vat. Meestal zijn dit roestvaststalen tanks of betonnen bakken. In sommige gevallen wordt gerijpt op eikenhouten vaten. Ruby port wordt geblend (samengesteld) door menging van druiven van meerdere druivensoorten, jaargangen en wijngaarden.

Bij rode port is de mate van rijping belangrijk; meer zuurstof verandert de kleur en het aroma van de wijn. Rijpt de port in houten cuves (vaten) of in grote cuves dan vindt er dus meer oxidatie plaats. Is de port relatief jong dan is de port donkerrood van kleur (‘ruby’). Heeft de port veel langer op hout gelegen waardoor die meer contact heeft gehad met zuurstof dan krijgt de port een lichtere, oranjeachtige kleur (‘tawny’).

Ruby Reserva

De reserva ligt tussen de drie en vijf jaar op vat en heeft een aromatischer, fruitiger en complexere structuur.

Tawny Port

De Tawny Port is een blend van ports uit verschillende oogstjaren, genoemd naar de taankleur, die ontstaat doordat de wijn meerdere jaren op vat rijpt, zodat hij iets kan oxideren. De tawny port is lichter van kleur en zachter van smaak dan de ruby`, omdat deze langer op hout heeft gelegen, meestal 3 jaar. De Tawny reserva ligt tussen de 5 en 7 jaar op vat en heeft een aromatischer, fruitiger en complexere structuur.

Aged Tawny Port

De beste tawny’s blijven langer op hout liggen. Bij de Aged Tawny staat op de fles het aantal jaren dat de port in vaten heeft gerijpt, waardoor de typische tawny-kleur ontstaat. Omdat het hier om een mengeling van ports gaat, betreft de leeftijd die op de fles staat vermeld, de gemiddelde leeftijd van de blend. Voor het gebruik van de leeftijdaanduiding is toestemming nodig van het Instituto dos Vinhos Douro e Porto.

Crusted port

Deze port wordt samengesteld uit port van 3 tot 4 jaar op hout gerijpte port uit meerdere jaargangen. Deze wordt vervolgens ongefilterd gebotteld, waardoor zich een bezinksel, een ‘crust’ vormt. De port moet net als de vintage port gedecanteerd worden voor hij voor consumptie geschikt is. Deze portsoort wordt ook wel de ‘poor man´s’ vintage port genoemd.

Vintage port

Deze port is van de hoogste kwaliteit, gemaakt van de oogst van 1 jaar uit de beste wijngaarden. Alleen na strenge keuring van het Instituto dos Vinhos Douro e Porto en afgifte van dit kwaliteitsstempel mag de port deze naam dragen. Gemiddeld zo’n 3 maal per decennium wordt de druivenoogst zo goed bevonden dat dat specifieke jaar door de IVDP (Instituto dos Vinhos do Douro e do Porto) tot vintage portjaar wordt verklaard. Ieder porthuis is vrij om, ook in niet benoemde vintagejaren, port aan te bieden aan de IVDP om te laten testen. Wanneer deze aan de strenge kwalificaties voldoet kan het zijn dat dit porthuis voor deze wijn ook het label vintage port mag gebruiken. Veelal gaat het hier om een zogenaamde Single Quinta Vintage Port. De wijn voor de vintage port wordt jong gebotteld , zodanig dat ze verder op fles kunnen rijpen en een depot/droesem vormen in de fles, soms wel 40 jaar. Op het etiket staat behalve ‘Vintage’ ook de jaargang. Hoe langer de fles rijpt, des te zachter de smaak.

De vintagejaren

Onderstaande jaartallen zijn de algemene declared vintage portjaren van de afgelopen 60 jaar: 2011, 2009, 2008, 2007, 2003, 2000, 1997, 1994, 1992, 1991, 1989, 1987, 1985, 1983, 1982, 1980, 1978, 1977, 1975, 1970, 1966, 1963, 1960, 1958, 1955, 1950, 1948, 1947, 1945.

De drinktemperatuur is circa 18 °C. Vanwege het relatief lage tanninegehalte van vintage port oxideert deze relatief snel. In de praktijk betekent dit dat vintage port binnen 48 uur gedronken dient te worden, waarna de kwaliteit merkbaar minder wordt. Omdat vintage port zeer lang bewaard kan worden, kan het voorkomen dat de kurk in zeer slechte staat verkeert. Om toch de port goed open te kunnen maken, is er een methode ontwikkeld met behulp van een zogenaamde porttang. De tang wordt verhit totdat deze roodgloeiend is. Vervolgens wordt de tang enige tijd om de hals (onder de kurk) geklemd om deze hals vervolgens te koelen met een zeer koude natte doek. De hals breekt dan op de plaats van de verhitting.

Late bottled vintage(LBV)

Late bottled vintage is een blend van ports uit hetzelfde jaar. Op het etiket moet altijd het oogstjaar en het jaar van botteling vermeld staan. De LBV Port rijpt, vóór botteling, in eikenhouten vaten tussen 4 en 6. De meesten van deze LBV’s zijn hierna rijp om te worden gedronken.

Single Quinta Vintage Port

De Single Quinta Vintage Port is een vintage port, die van één enkele wijngaard afkomstig is. De wijngaard moet op de fles vermeld staan. Deze Single Quinta Vintage Ports kunnen in jaren voorkomen die niet als vintage-jaren gezien worden. Ook hier vermeldt het etiket het oogstjaar en het jaar van botteling.

Colheita port

Deze port bestaat uit de oogst van één enkel jaar. Het woord ‘colheita’ betekent oogstjaar. Hij moet minstens 7 jaar in een houten vat gerijpt hebben. Hij is tawny van kleur en is na botteling meteen klaar om gedronken te worden. Het oogstjaar en het aantal jaren dat de port in het vat gerijpt heeft worden op de fles vermeld. Colheita's worden gezien als tawny's van hoge kwaliteit.

Garrafeira port

De Garrafeiraport is eveneens een mengeling van ports van één enkel jaar. De Garrafeira wordt wel eens ‘de brug tussen de tawny en de vintage’ genoemd. Na een korte rijpingsperiode in houten vaten wordt de wijn overgebracht in grote glazen vaten, waarin de wijn gedurende 20, 30 tot 40 jaar traag verder rijpt. In de loop der jaren vormt zich een bezinksel dat decanteren nodig maakt voordat de port wordt gebotteld. De port rijpt verder in de fles.

Blanco port

Witte port wordt uitsluitend gemaakt van witte druiven en heeft drie jaar op vat gelegen. De smaak varieert van extra droog tot heel zoet. De reserva branco heeft minstens 7 jaar op vat gelegen, is goud van kleur en complex van smaak. Witte port wordt in Portugal vaak gedronken als een mix met 1/3 witte port, 2/3 tonic en een schijfje citroen.

Rosé port

Rosé port is pas sinds 21 mei 2009 wettelijk erkend als officiële portsoort. In tegenstelling tot de andere typen port is de rosé port niet hout gelagerd en daardoor iets levendiger, frisser en fruitiger van stijl.

5.     Het schenken van port

Het is aan te bevelen om de port zo te decanteren dat het bezinksel achterblijft in de fles, alvorens te serveren. Een typisch Portugees gebruik is om, na het decanteren van een fles vintage port de fles weer te vullen met een beduidend minder rijke ruby port. Deze port zal op deze manier ook meer 'body' krijgen. Het bijzondere karakter van vintage port vereist voorafgaand aan het drinken een zorgvuldige behandeling. De fles dient voor het openen minstens 24 uur rechtop te hebben gestaan, om zeker te zijn dat het depot op de bodem van de fles is neergeslagen. Decanteren in een karaf dient een aantal uren voor consumptie te gebeuren waarbij een hoeveelheid van één tot twee glazen in de fles moet achterblijven om zeker te zijn dat geen depot met de wijn meekomt. De tijdsduur van decanteren neemt af naarmate de Port langer heeft gerijpt.

• 7 jaar of jonger: 10 - 12 uur
• 8 - 15 jaar oud : 8 - 10 uur
• 16 - 25 jaar oud: 6 - 8 uur
• 26 - 35 jaar oud: 4 - 6 uur
• 36 - 45 jaar oud: 3 - 5 uur
• 46 - 60 jaar oud: 2 - 3 uur
• 60 jaar en ouder: 1 - 3 uur

6.     Waar drink je port bij?

Vaak wordt port gedronken na het eten. Dus bij de borrel of bij het/als dessert. Blauwe stiltonkaas of Gruyere zijn lekkere bijpassende kaasjes. Ga je voor een Ruby port? Neem er dan brie bij. Verder is port lekker bij allerlei soorten noten, gerookt vlees/ham en bij zoet! Bijvoorbeeld een dessert met chocolade en karamel.

De zoete smaak van port smaakt goed bij onder andere:

• Kazen
• Zoete desserts met chocolade en caramel
• (Gerookte) noten
• Gerookt vlees

7.     Hoelang kan je port bewaren?

Versterkte wijnen kan je een poos langer bewaren dan gewone wijn. Bewaar ‘m droog en koel en goed afgesloten, het best in de koelkast en rechtop. Hoelang je de fles kunt bewaren (met inhoud natuurlijk) verschilt per soort. Hier een richtlijn:

• Wit: 1 week tot 10 dagen
  Wit met houtrijping: 2 weken tot 20 dagen
• Rosé:  geldt hetzelfde als voor wit
• Ruby: 2 tot 3 weken
• Tawny: 3 tot 4 weken
  Meer dan 10 jaar gerijpt: 1 tot 4 maanden
• Vintage: +/- 5 dagen

Dit zijn richtlijnen, ook speelt de manier van bewaren mee en hoeveel port er nog in de fles zit. Hoe voller de fles hoe langer je ‘m kunt bewaren.

Nog nooit port geproefd? Zeker eens doen! Je hoeft natuurlijk niet meteen een fles in te slaan, je kunt ook lekker relaxed naar het café om eens op het gemakje een glaasje te proberen. Bestel er een lekker kaasje of wat nootjes bij, genieten!

8.     Wat zijn goede portglazen

Portglazen zijn eigenlijk kleinere en smallere wijnglazen. Om optimaal te genieten van de port dient het glas maar voor de helft ingeschonken te worden. Traditionele portglazen zijn ongeveer 15 centimeter hoog en hebben een inhoud van 190 mil. Een traditioneel portglas herken je ook aan de klassieke uitstraling zoals je van een wijnglas of portglas verwacht; ronde vormen, elegante steel en zonder franjes. Naast traditionele portglaasjes verkopen we ook ‘’luxe’’ portglazen. Deze hebben meer versiersels en vallen goed op. Bij APS vind je portglazen van verschillende merken die bekend staan om kwaliteit; Libbey, RCR, Royal Leerdam.

Hoewel wij vinden dat traditionele portglazen uiterst geschikt zijn voor het drinken van port, zijn er ook kenners die hier anders over denken. Deze mensen drinken liever uit een wijnglas. Zij vinden dat de aroma's beter tot hun recht komen in een wijnglas dan in een portglas. Bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk worden wijnglazen met een inhoud van 400 ml als portglazen verkocht.